عصر امام حسن عسکری(علیه السلام) دوره بحرانی شیعه است
تبار امام حسن عسکری(ع )
بنا بر نقل معتبر، شهادت امام حسن عسکری(ع) هشتم ربیع الاول سال 260 ه. ق است و ولادت حضرت هم در سال 232. ایشان پس از 22 سال که از عمر مبارکشان گذشت یعنی در سال 254 ق و در دامن پربرکت پدر بزرگوارشان امام هادی(ع) زندگی کردند و تربیت شدند، در سال 254 که شهادت امام هادی(ع) اتفاق افتاد، منصب امامت، به حضرت امام حسن عسکری رسید و مدت امامت ایشان 6 سال بود؛ یعنی از سال 254 تا 260 هجری. بر این اساس سن حضرت 28 سال است که 6 سال امام و رهبر جامعه شیعه و به تعبیری جامعه اسلامی بودند. اما از نظر تبار و اصل و نسب، ایشان هم مثل سایر ائمه از جانب پدر قریشی و هاشمی و از تبار عترت هستند. اما مادران ائمه(ع)، وضعیت دیگری دارند. مادر امیرالمومنین(ع) هاشمی تبار است و مادر حسنین هم حضرت فاطمه(س) است. پس از این 3 امام(ع) تنها امامی که مادرش هاشمی و قریشی بود، امام صادق(ع) بود. سایر ائمه مادرانشان از تبار عرب و قریش نیستند. امام سجاد(ع) مادرش ایرانی است، از امام کاظم(ع) به بعد، مادران ائمه اطهار(ع) تا برسد به حضرت مهدی(عج) همه از تبار مغرب زمین بودند که دو ویژگی داشتند؛ اول این که این مادران مطهر و پاک، «ام ولد» یعنی کنیز بودند، این ها خریداری شده بودند و در خانه ائمه(ع) زندگی می کردند. دیگر این که این ها نوعا آفریقایی بودند. چون کنیزان در آن زمان از آفریقا می آمدند و اسامی آن ها موید این مسئله است و بیشتر هم از طایفه ماریه غبطیه بودند. «حمیده» مادر امام کاظم(ع)، «تکتم» مادر امام رضا(ع)، «سبیکه» مادر امام جواد(ع)، ثمانه مادر امام هادی(ع) و حدیث یا سوسن هم که نام مادر امام حسن عسکری(ع) بود. بنابراین کسی نباید فکر کند، کنیز بودن مادران ائمه(ع) باعث کسرشان آن هاست. کنیز هم مثل یک زن «حره» و آزاده از این فضیلت برخوردار شده است که مادر امام معصوم(ع) شود. ضمن این که این افراد عموما رنگین پوست بودند. پس رنگ پوست چنان که در اسلام هم تاکید شده نه امتیاز است و نه کسرشان. این مسئله از این نظر اهمیت دارد که برخی از نویسندگان نمی خواهند بپذیرند که مادر ائمه(ع) از آ ن بلاد و کنیز بودند. ولی این نه تنها یک نکته منفی نیست بلکه مثبت است و برای قاره ای مثل آفریقا، مایه افتخار است که مادران ائمه از این سرزمین هستند .
ویژگی ممتاز عصر امام عسکری(ع )
امام عسکری(ع) و امام هادی(ع) یک ویژگی ممتاز دارند و آن این که در دوره زندگی این دو امام ما به عصر غیبت نزدیک می شویم. نکته مهم در مورد تلاش های اجتماعی امام حسن عسکری(ع) به همین برهه تاریخی برمی گردد. در دوران ولادت حضرت مهدی(عج)، خلفای بنی عباس به این نکته توجه داشتند و احادیثی در این باره به گوش آن ها رسیده بود. در منابع اهل سنت هم هست که جانشینان رسول ا... دوازده نفر خواهند بود و همه آن ها هم از قریش هستند. عبدا... بن مسعود از رسول ا... (ص) نقل می کند که «الائمة من بعد اثنی عشر کلهم من قریش» و یا روایت دیگری هست که «اثنی عشر من اهل بیتی» یا درباره حضرت مهدی(عج) تعبیرات جالبی داریم که «المهدی من قریش»، «المهدی من ولد فاطمه»، «المهدی من ولدالحسین»، «المهدی من عترتی» که این تعبیرات در منابع حدیث و منابع معتبر اهل سنت فراوان آمده است. این احادیث خلفای بنی عباس را به وحشت انداخته بود؛ چون این ها متوجه بودند که این دوازده نفر که به فرموده رسول ا... قرار است جانشین ایشان باشند، امام هادی(ع) دهمین آن هاست، یعنی آن پیش بینی نزدیک است که محقق شود. درباره حضرت مهدی(عج) احادیث فراوانی بود به ویژه در این باره که حضرت چه خواهند کرد و چه طور با نظام های ستم پیشه و یا بی عدالتی مبارزه و نظام های جور را سرنگون می کنند. به همین دلیل از تولد حضرت مهدی(عج) بسیار نگران بودند، از این رو دوران امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) از این حیث بسیار حساس است. این است که می بینیم خلفای بنی عباس درصدد هستند که چاره ای برای این مسئله بیندیشند. چاره آن ها این بود که امام هادی(ع) را از مدینه فرا خواندند و به سامرا آوردند. آ ن ها دو انگیزه از این کار داشتند؛ اول این که می خواستند تلاش های فرهنگی امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) را کنترل کنند و هدف دوم آن ها این بود که کودکی را که به نام «مهدی» قرار است متولد بشود شناسایی و درباره او تصمیم گیری کنند .
بنای سامرا
سامرا شهری بود که به دست معتصم عباسی تاسیس شد و علتش هم این بود که مردم بغداد از دست درباریان معتصم به ستوه آمده بودند، در نتیجه او بغداد را رها کرد و به شهر جدیدی که به نام سامرا بنا کرده بود، آمد. سامرا در مدت کمی که پایتخت بود، اهمیتی کم تر از بغداد نداشت. به ویژه که خیلی گسترش پیدا کرد. چنان که معجم البلدان می نویسد، طول این شهر 8 کیلومتر بوده است. وجود شهرهای زیاد که از دجله منشعب می شد، آب و هوای مناسب و خصلت پادگانی داشتن از دیگر ویژگی های این شهر بود در ابتدا هم به عنوان معسکر بنا شد. معسکر به معنای پادگان و لشکرگاه است .
حادثه بزرگ
امام هادی(ع) شیعه را با فرهنگ سازی آماده کرد تا وارد دوران غیبت شود. امام عسکری هم، همین راه را ادامه داد. به ویژه این که طبق روایات باید امام مهدی(عج) در خانواده ایشان متولد می شد؛ همین مسئله باعث شده بود که حضرت به شدت تحت مراقبت باشند و حتی ریزترین کارهای ایشان زیرنظر دربار عباسی باشد. لذا امام عسکری(ع) در دو بعد باید نقش ایفا می کردند اول این که باید موضوع ولادت حضرت مهدی(عج) را پنهان می کردند؛ چون شکی نبود که اگر دشمنان، از تولد حضرت مطلع می شدند، ممکن بود که تصمیماتی بگیرند. بر همین اساس، امام عسکری(ع) این مسئله را کاملا پنهان کردند. همسر حضرت، نرجس خاتون وقتی که حامله می شوند، وضعیت خاصی پیدا می کنند و مثل مادر حضرت موسی (ع) که در زمان بارداری وضعیت خاصی پیدا کردند. مادر حضرت موسی(ع) بارداری اش مشخص نبود، حتی تا نزدیک زایمان هم اگر کسی نگاه می کرد، متوجه نمی شد که این خانم حامله است؛ کنیز حضرت امام هادی(ع) یعنی مادر امام مهدی(عج) هم چنین حالتی داشتند و از ظا هر او کسی متوجه بارداری ایشان نمی شد. دیگر این که حدود پنج سال امام مهدی(عج) در دامن پدر بزرگوار خود بودند، یعنی از 255 تا 260 که عصر غیبت آغاز می شود. در این دوره امام دو حرکت بزرگ انجام می دهند؛ اول، چنان که اشاره شد، پنهان کردن تولد امام(ع) است. لذا عباسیان متوجه موضوع نشدند. اما اگر پنهان کاری از چشم دوستان و شیعیان هم می بود، آن ها هم به شک و تردید می افتادند و ای بسا که گمراه می شدند. بنابراین، امام عسکری(ع) نقش دوجانبه ای ایفا کردند. اول این که از یک طرف تولد فرزندشان را از چشم دشمنان پنهان و از سوی دیگر خواص و افراد مطمئن را نسبت به این تولد آگاه می کردند و فرزند را به آنان نشان می دادند. بنابراین خواص شیعه از تولد و بالندگی حضرت مهدی مطلع بودند؛ با این حال عصر امام حسن عسکری(ع) دوران بحران شیعه است، چون هم مراقبت ها و تنگناها بیشتر شده بود و هم این که دوران غیبت نزدیک می شد، دورانی که بسیار سخت است و احتمال می رود که نسبت به امام دوازدهم، مسائلی پیش بیاید و شیعه از ایشان منحرف شود. یعنی راهنمای خود را گم کنند. بنابراین، نقش امام عسکری(ع) و پدر بزرگوارشان بسیار حساس بود. آن ها باید شیعه را برای این بحران و برای این حادثه بزرگ آماده می کردند. دوران غیبت یک دوران طولانی و بسیار رازآمیزی بوده و هست؛ و این دو امام همام(ع) زحمت فراوان کشیدند تا توانستند یاران خود را برای چنین حادثه ای آماده کنند.
روایاتی از امام(ع)
در کتاب احتجاج طبرسی در مقدمه کتاب در صفحه 16 روایاتی از امام عسکری(ع) آ مده است. امام(ع) از قول اجداد خود و از قول پیامبر(ص) می فرمایند: از درد یتیمی شدیدتر و عظیم تر، دردی است که امتی، امام معصوم خود را از دست بدهد و از او بریده شود؛ یعنی نداند امامش کیست و در مسائل خود به چه کسی رجوع کند. در این زمان اگر کسی به علوم و احکام شیعه آشنا باشد و مردم را از این بلاتکلیفی درآورد، مثل این است که یتیمی را تکفل کرده و او را از رنج یتیمی نجات داده است. پاداش چنین شخصی هم این است که در درجات اعلای بهشت با ما خواهد بود. در حدیثی دیگر امام از قول جد بزرگوارشان علی(ع) می فرمایند: هر کس از شیعیان ما که عالم به شریعت و معارف ما هستند و ضعفای شیعه را از دست ناصبی های دشمن اهل بیت نجات دهد، این شخص در روز قیامت در حالی محشور می شود که تاجی از نور بر سرش است و تمام صحنه قیامت را نورانیت آن روشن می کند. بنابراین، این حدیث نشان می دهد که در زمان بحران شیعه که آن زمان، عصر آغاز غیبت بود؛ خود آن بزرگواران نقش مهمی را ایفا کردند و نیز از شیعیان خود هم می خواهند که در برابر دشمنان تدبیر نشان بدهند. امروز هم آن ناصبیان به ویژه در اطراف سامرا دیده می شوند. متاسفانه دشمنان اهل بیت در بخش هایی از عراق امروز، فراوان هستند، یا دشمنان دیگر شیعه مثل وهابیان که این روزها بسیار جولان می دهند. بنابراین دوست داران اهل بیت وظیفه ای سنگین برعهده دارند و باید بتوانند عصر غیبت را بهتر درک کنند.
وظیفه ما در عصر غیبت
در عصر غیبت ما باید واقعیت ها را به مردم بگوییم، پیرایه نبندیم، برای ظهور حضرت وقت تعیین نکنیم، غیبت یک امر الهی است و باید به این پرداخت که وظایف ما در عصر غیبت چیست. در واقع ما باید هم به وظایف خود آگاه باشیم هم نسل های آینده را با این وظایف آشنا کنیم. امامان بزرگوار ما در این باره به ما هشدار داده اند که نگویید حضرت این جمعه می آید یا جمعه دیگر. وقت تعیین نکنید. ظهور حضرت به مشیت الهی است و هرگاه خداوند اراده کند و شرایط فراهم شود، حضرت ظهور خواهند کرد. نکته دیگر این که امام در پس پرده غیبت به جامعه اشراف دارد و نور هدایت امام(ع) از پس پرده غیبت بر جامعه می تابد و این طور نیست که امام به کلی از جامعه بریده باشد. البته ارتباط مستقیم نیست و در زمان غیبت هیچ کس حق ندارد ادعا کند که با امام زمان(عج) ارتباط دارد. اگر کسی از بزرگان ما هم چنین مقامی احراز کند باز هم نباید بیان کند. ادعای تشرف، ادعای رویت امام زمان مسئله ای است که می تواند مورد سوءاستفاده قرار گیرد. بنابراین براساس روایت برای جلوگیری از سوءاستفاده ها هیچ کس نباید ادعا کند. البته منظور این نیست که کسی نمی تواند به محضر حضرت مشرف شود. بلکه منظور بیان ادعاست و اگر کسی چنین ادعایی را مطرح کند باید او را نسبت به عواقب این کار مطلع کرد.
طبقه بندی: امام عسکری
درباره وبلاگ
